- Bilişim Suçları
Bilisim suçları ilk olarak, bilgisayarın da gelistirildiği Amerika Birlesik Devletleri’nde
ortaya çıktığı için bu yeni suç tipinin adlandırılması da bu ülke hukukçuları tarafından
yapılmıstır. Amerikan öğretisi ve uygulamasında bu suç tiplerine genel olarak “computer
crime” denilmektedir. Ülkemizde ise bu konuda “siber suç, sanal suç, internet suçu, bilgisayar suçu, bilisim
suç hukuku, bilgisayar ile ilgili suç, bilisim sistemi aracılığıyla islenen suç, bilisim alanında
islenen suç” gibi bir çok kavram kullanılmıstır.
765 sayılı TCK ile 5237 sayılı TCK’da Düzenlenen Bilisim Suçlarının Karsılastırılması
Bilisim suçları, 5237 sayılı TCK’da su numara ve baslıklar altında yer almaktadır:
“Kisilere karsı suçlar” kısmının dokuzuncu bölümünde “özel hayata ve hayatın gizli
alanına karsı suçlar” baslığı altında m. 132 “haberlesmenin gizliliğini ihlal suçu”, m. 135
“kisisel verilerin kaydedilmesi suçu”, m. 136 “kisisel verileri hukuka aykırı olarak verme
veya ele geçirme suçu”, m.138 “verileri yok etmeme suçu”.
“Topluma karsı suçlar” kısmının onuncu bölümünde “bilisim alanında suçlar” baslığı
altında m.243 “hukuka aykırı olarak bilisim sistemine girme ve sistemde kalma suçu”,
m.244/1-2 “bilisim sisteminin isleyisinin engellenmesi, bozulması, verilerin yok edilmesi
veya değistirilmesi suçu”, m.244/4 “bilisim sistemi aracılığıyla hukuka aykırı yarar sağlama
suçu”, m.245 “banka veya kredi kartlarının kötüye kullanılması suçu”.
Bunların yanı sıra YTCK’da yalnızca bilisim suçu olarak nitelendirilemeyecek, diğer
islenis biçimlerinin yanı sıra bilisim sistemleri aracılığıyla da islenmesi mümkün olabilecek
suç tipleri bulunmaktadır6. Bunlara örnek olarak asağıdaki suç tipleri gösterilebilir:
“Kisilere karsı suçlar” kısmının dokuzuncu bölümünde “özel hayata ve hayatın gizli
alanına karsı suçlar” baslığı altında m.132 “haberlesmenin gizliliğini ihlal suçu”, “kisilere
karsı suçlar” kısmının yedinci bölümü olan “hürriyete karsı suçlar” bölümünde m.124
“haberlesmenin engellenmesi suçu”; sekizinci bölüm olan “serefe karsı suçlar” bölümünde
m.125 “hakaret suçu”; malvarlığına karsı suçlar bölümünde m.142 fkr.2 b. ‘e’ “nitelikli
hırsızlık suçu”, m.158 fkr.1 b. ‘f’ “nitelikli dolandırıcılık suçu” ile “topluma karsı suçlar”
kısmının yedinci bölümü olan “genel ahlaka karsı suçlar” bölümünde m.226 “müstehcenlik
suçu”, m.228 “kumar oynanması için yer ve imkân sağlanması suçu”.
5237 sayılı TCK ile bilisim suçları açısından yapılan düzenlemede, bilisim suçları
açısından 765 sayılı TCK için en yoğun elestirilerin yapıldığı sistematik değistirilmis; bilisim
suçları, suçla korunan hukuksal değer gözetilerek düzenlenmis, suç tipleri arasında bunların
korudukları hukuksal değerin niteliğine göre ayrım yapılmıstır.
- Dijital Vatandaşlık
Anayasal ülkelerde, o ülkede yaşayanların devlet tarafından anayasada tanımlanmış haklardan yararlanmaları için o ülkeye vatandaşlık bağı ile bağlı kişilere vatandaş denilmektedir. Vatandaşlığa hak kazanma ve bu hakların bir parçası haline gelinmesi ise vatandaşlığı ifade etmektedir. Bu durumda vatandaşlık hakkı doğumdan itibaren kazanılabildiği gibi, günümüz dünyasında bir kişi başka bir ülkenin vatandaşlığını kazanabilmekte, kendi ülkesinin vatandaşlığından çeşitli nedenlerle ayrılabilmekte veya çifte vatandaş olabilmektedir. Bu durumda vatandaşlığın dijitalliğinin nasıl olduğu ve dijital vatandaşlık hakkının kazanılıp kazanılmayacağı, kazanılıyorsa nasıl kazanıldığı akla ilk gelen önemli sorulardandır.
Bilişim ve iletişim teknolojilerinin gün geçtikçe gelişmekte, bu teknolojilerin kullanıldığı araçlar yaygınlaşmaktadır. Bu gelişmelere paralel olarak bu araçlar sayesinde bilgiye her yerden ulaşılabilmekte ve her birey dünyanın farklı bir coğrafyasındaki ülke vatandaşı ile iletişim kurabilmektedir. Dijital vatandaşlık kavramı bu gelişmelerin bir sonucu olarak çıkmıştır. Diğer bir ifade ile internetin iletişim ve haberleşme noktasında ülke sınırlarını ortadan kaldırması, dünyayı küreselleştirmesi bu kavramın ortaya çıkmasına sebep olmuştur. Teknolojiyi ve teknolojiyle beraber hayatımıza giren dijital araçları doğru kullanmasını bilen, etik kurallara ve kişi haklarına dijital platformda da saygı duyan ve bu
araçları güvenlik ve sorumluluk bilinciyle kullanmasını bilen kişiye dijital vatandaş denmektedir. Dijital vatandaşlık ise kısaca, teknoloji kullanımı ile ilgili dijital vatandaşların sorumluluk sahibi davranış normları olarak tanımlanmaktadır (Mossberger, Tolbert, & S. McNeal, 2007).
Dünyanın birçok noktasından dijital teknolojilerin kullanılabiliyor olması, bütün dünya vatandaşlarının eşit hak ve sorumluluklara sahip birer dijital vatandaş olabileceğini göstermektedir. Coğrafi sınırlara bağlı bir vatandaşlık algısının küreselleşmeyle ortadan kalkması, aynı dijital platformların tüm dünya vatandaşları tarafından kullanılabilir hale gelmesi gibi sebepler, dijital vatandaşlık kavramının ortaya çıkmasını neden olmuştur.
Dijital Vatandaşlık Algısında İnternet Risk Analizi
İnternetin riskleri çeşitli boyutlarda incelenmiş olsa da şimdiye kadar yapılan çalışmalar internette bir dijital vatandaşın karşı karşıya kalabileceği riskler belirli başlıklar altında incelenmeye çalışılmıştır. Dijital vatandaşlık ise literatürde farklı sınıflandırmalara şimdilik tabi olmadan birçok kaynak dijital vatandaşlığı Mike Ribble’ın belirlediği ölçülerde, dokuz alan içerisinde incelenmiştir. Bu çalışmada ise, dijital vatandaşlığın her bir boyutunun internet ortamındaki risklerle ne gibi bir bağlantısı olduğu ve her bir boyut içerisinde internet ortamında nelere dikkat edilmesi gerektiği özetlenmeye çalışılmıştır. Yapılan çalışma sonucunda da Tablo 1’de Mike Ribble’ın belirlediği 9 dijital vatandaşlık boyutunun De Moor ve arkadaşlarının belirlediği 3 temel internet risklerinden hangilerinin etkisi altına girebileceği analiz edilmeye çalışılmıştır.
Dijital Erişim Boyutu: Çevrimiçi ortamda zararlı bilgiye erişim internetin içerik ve ticari riskleri olmak üzere iki boyutta karşımıza çıkabilmektedir. Bir dijital vatandaş, kışkırtıcı bir içeriği de erişim sağlayacağı gibi yanıltıcı bir içeriği de erişim sağlayabilir. Ayrıca, bir dijital vatandaş zararlı erişim kaynaklarının kurbanı olarak ticari istismara uğrayabilir veya kişisel bilgi istismarı yöntemiyle başta dolandırıcılık, zararlı yazılım ve bilgi hırsızlığı olma üzere çeşitli senaryolara maruz kalabilir. Bu yüzden iyi bir dijital vatandaş çevrimiçi ortamda eriştiği bilgi hakkında iyi analiz yapabilmelidir.
Dijital Ticaret Boyutu: Çevrimiçi alışveriş ve bankacılık sistemlerinin kullanımı ve bu sistemleri kullanırken ticaret yapabilmek kadar bu işlemleri gerçekleştirirken kişisel verilerin korunumu ve güvenli sayfalardan işlem yapabilmek de önem arz etmektedir. Bir dijital vatandaşın herhangi bir veri kaybına sebebiyet vermeden güvenli sayfalardan ticari faaliyetlerini sürdürebilmesi ve çevrimiçi alışveriş ve bankacılık sistemlerini kullanırken güvenlik ilkelerine riayet edilebilmesi gerekmektedir. Aksi takdirde, çevrimiçi ortamda birçok ticari risk ile karşı karşıya kalınabilmektedir.
Dijital İletişim Boyutu: Dijital ortamda iletişimin büyük bir bölümünün internet teknolojisiyle çevrimiçi ortamda ve özellikle sosyal ağları kullanılarak yapılması internette çeşitli temas riskleriyle karşı karşıya kalınabileceğini göstermektedir. İletişim esnasında karşı tarafla özellikle tanımadığımız kişilerle, kişisel bilgilerin çok rahatlıkla paylaşılması büyük bir gizlilik ihlali olarak karşımıza çıkmaktadır. Ayrıca özellikle ergenler arasında popüler olan siber zorbalık vakaların dijital iletişim neticesinde ortaya çıkması ve literatürde ‘grooming’ olarak bilinen kişinin kendini farklı biri olarak göstererek internette özellikle çocukların güvenini kazanarak onlarla iletişime geçmesi cinsel istismarlara varacak sonuçları internette doğurabilmektedir.
Dijital Okur-Yazarlık Boyutu: Dijital ortamda okur-yazarlık dijital vatandaşlığın en önemli ayaklarından birini oluşturmakla beraber bu kavram, bilinen okur-yazarlıktan bile daha önemli bir hal almaya başlamıştır. Çünkü günümüz çağında bir çocuk, eğitim-öğretim faaliyetlerinden önce dijital araçları kullanmaya ve bu araçlar hakkında bilgi sahibi olmaya başlamaktadır. İnternet okur-yazarlığı ise internetin doğru kullanımı, doğru bilgiye ulaşma çabası ve internette doğruluğundan emin olduğumuz bilginin paylaşımı ve bu sayede doğru bir öğrenme-öğretme süreçleri gerçekleştirme aşamalarını kapsamaktadır. Aksi takdirde doğru bilgi etkileşiminin yapılamaması internete hem içerik hem temas hem de ticari risklerin oluşumuna kadar giden bir süreci başlatacaktır. İnternet risklerinin oluşmasındaki en büyük etken de, internette doğru olmayan veya başka bir tabirle istismar edici, aldatıcı veya yanıltıcı bilgilerin üretilmesi ve paylaşılmasından kaynaklanmaktadır.
Dijital Etik Boyutu: Dijital araçları doğru kullanmak kadar etik kullanmak da önemlidir. Çevrimiçi ortamda internet araç ve gereçlerini kullanırken başkalarının haklarına saygılı olacak sorumlulukta hareket etmek önemlidir. Örneğin, doğru bil dil üslubu ve ahlaki davranış normlarını çevrimiçi ortam da sürdürebilmek etik olgusu içerisinde gösterilebilir. Etik olgusuna internet üzerinde dikkat etmemek içerik riskleri içerisinde özellikle kışkırtıcı içeriklerin paylaşılması ve temas risklerinde de siber zorbalık vakalarının oluşumuna zemin hazırlayabilmektedir. İyi bir dijital vatandaşın internette de etik olgusuna dikkat etmesi gerekmektedir.
Dijital Kanun: Tüm dijital ortamda dikkat edilmesi gereken kurallar olduğu gibi özellikle internet ortamında da dikkat edilmesi gereken kurallar bütünü mevcuttur. Bir dijital vatandaşın, gerçek hayatta suç olan tüm davranışların internette de yapılmasının suç olduğu bilinciyle hareket etmesi ve internette suç işleyenleri ilgili mercilere şikâyet etmesi gerekmektedir. Bu bağlamda, internetin üç risk boyutuyla da içerikler üretmek ve bu içerikleri paylaşmak suç teşkil edebilmektedir.
Dijital Hak & Sorumluluklar: İnternet, dijital araçlar içerisinde önemli bir yere sahip olmakla beraber çoğu dijital araç, internet teknolojisini de sunmaya başlamıştır. İnternet, herkesin kendini özgürce ifade edebildiği bir mecra olabilmesinin yanı sıra bu ifade özgürlüğünün başkalarının kişisel haklarını ihlal etmeyeceği ölçüde sınırlı olabileceği, çevrimiçi ortamın hak ve sorumluluk çerçevesindeki denge noktasını oluşturmaktadır. Örneğin, internetten bir bilgi araştırırken alıntı yapılacak bilginin ne şekilde kullanılabileceği, o bilgi üstündeki fikri sınai haklar ve bu haklar çerçevesindeki mevcut olan çevrimiçi sorumlulukları mevcuttur. Benzer şekilde, internet ortamında yapılan haksızlıklar ve internet ortamının barındırdığı yasadışı içeriklere karşı bir dijital vatandaşın sorumlulukları mevcuttur. Bu noktada, internetteki bütün risk gruplarına karşı hak ve sorumluluklarımız mevcuttur.
Dijital Sağlık: Dijital ortamda sağlık faktörü genellikle olumsuz yönleriyle karşımıza çıkmaktadır. Dijital araçları ve özellikle çevrimiçi teknolojiler ve bilgisayarları kullanırken gerek fiziksel gerek psikolojik gerekse de ruhsal birçok hastalık türüne bir dijital vatandaş maruz kalabilmektedir. Bunların başında antropometri bilimi içinde incelenen kas-iskelet rahatsızlıklarından, internet ve oyun bağımlılığına ve hatta internetin içerik riskleri sonucu özellikle çocuklarda oluşan ruhsal bozukluklara kadar birçok sağlık problemi ile karşılaşılabilmektedir. Bu doğrultuda, internetin içerik ve temas riskleri dijital vatandaşlığın dijital sağlık boyutunu doğrudan etkileyen faktörler arasındadır.
Dijital Güvenlik: Dijital ortamda güvenlik en az gerçek hayat fiziksel güvenliği kadar önemli hale gelmeye başlamıştır. 2013 yılı itibari ile siber güvenlik, siber farkındalık gibi kavramların daha fazla konuşulmaya başlanacağı öngörülmektedir (Kıvırcık, 2013). Çünkü siber güvenlik açıklıkları ve dijital ortamda yapılan saldırıların ve istismarların her geçen gün artması ülkelerin teknolojik sistemlerini, bireylerin dijital cihazlarını ve dolayısıyla yapılan tüm faaliyetleri etkileyecek sonuçlar doğurabilmektedir. Dijital veya siber güvenlik kavramları internet boyutuyla ele alınacak olursa internet güvenliği ve güvenli internet kavramlarının her geçen gün daha da önemli hale gelmeye başlayacağı büyük olasılıktır. Bir dijital vatandaş ise kişisel bilgi güvenliğine internet üstünde oldukça dikkat etmeli ve internet ortamında gezindiği sayfaların güvenilirliğine dikkat etmelidir. Ayrıca, dijital vatandaşın bilgisayar ve internet ortamında çeşitli kurum ve kuruluşlar vasıtasıyla sağlanan filtreleme programları, güvenli internet paketleri ve anti-virüs programları içeren internet koruma paketlerine kendi güvenliği açısından sahip olması gerekmektedir. Aksi takdirde internet, hem içerik hem temas hem de ticari risk boyutlarıyla bir dijital vatandaş üstünde güvenlik açısından ciddi risk unsurları oluşturabilmektedir.
- Güvenli İnternet Kullanımı
İnternet tartışmasız biçimde dünyamızı değiştirdi ve
değiştirmeye devam edecek. Özellikle 1990’lı yıllarda
doğan genç nesil için “internetsiz bir dünya” hayallerin
de ötesinde çok uzak bir geçmişi anlatıyor. Gençler,
böyle bir dünyanın daha önce var olduğunu hayal bile
edemiyorlar. Deyim yerindeyse interneti gözü kapalı bile
kullanabiliyorlar. Hiçbir platform fark etmiyor, her zaman
her yerden internete güvenle bağlanıyorlar. Çünkü sanal
dünyayı yakından tanıyor ve biliyorlar. Dolayısıyla insan
doğası gereği bildikleri şeyden korkmuyorlar.
Güvenlik için ipuçları temel
• Otomatik güncellemelerle tüm yazılımların güncel
olmasını sağlayın.
• Hassas bilgilerinizi girmeden önce web sayfasının
güvenli olduğuna dair https ve altındaki kapalı kilit
simgesi gibi işaretleri kontrol edin.
• Açılan pencerelerdeki bağlantılar veya düğmelere
tıklamayın.
• Tahmin edilmesi zor şifreler kullanın.
• Şifrelerinizi kimseyle paylaşmayın.
• Kaybetmeniz veya çalınma ihtimalini hesaba katarak
dizüstü bilgisayarınızdaki veya USB flash sürücüdeki
verileri şifreleyin.
• Dolandırıcılık işaretlerini kontrol edin. Bunlar, kişisel bilgi
istenmesi, uyarı mesajları, yazım ve gramer hataları,
gerçek olamayacak kadar güzel teklifler olabilir.
• Bilgisayarınızı internet tehditlerine karşı koruyun.
Güvenlik duvarı, antivirüs, istenmeyen posta engelleme
ve casus yazılım engelleme programları kullanın.
• Evinizdeki kablosuz ağı şifreyle koruyun.
• Saygın mağazalardan satın alın.
• Link üzerinden giderken yanılma ihtimalini hesaba katın
ve web adresini kendiniz yazın.
• Mali işlemlerinizi evinizdeki bilgisayardan yapın.
• Gerekmediği halde banka hesap bilgileri, TC Kimlik
numarası veya benzeri verileri soranlara karşı dikkatli
olun.
• Ödemek için güvenli bir yöntem seçin. Kart sahibi için
koruma sağlayan bir kredi kartı veya sanal kart kullanın.
• İnterneti kullanmadığınız zaman kablosuz bağlantıyı
kapatın.
• Halka açık bir bilgisayar kullanıyorsanız ekranınızda
kişisel verileriniz varken kısa bir süre için bile olsa
bilgisayarı bırakmayın.
• İzlerinizi silin. Tarayıcılar, şifrelerinizi ve ziyaret ettiğiniz
her sayfanın kaydını tutar.
• Bir siteye girmeden önce tarayıcının şifrelerinizi
depolama özelliğini kapatın.
• Bir siteye üye olduğunuzda sitenin şifre ve kullanıcı
adınızı kaydetmediğinden emin olun.
• Birden fazla şifre kullanın.
0 yorum:
Yorum Gönder